Aktualności

Mec. Grzegorz Wrona o nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w 2023 roku

W 2015 r. Polska ratyfikowała Konwencję Rady Europy o przeciwdziałaniu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (dalej Konwencja Stambulska). Postanowienia Konwencji Stambulskiej wymagają szeregu zmian obowiązującego w Polsce prawa, w tym prawa związanego z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie. Obecnie na ukończeniu jest proces legislacyjny wprowadzający zmiany do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (dalej przem.dom.u.).

Za najważniejsza postulowaną zmianę należy uznać rozszerzenie zakresu podmiotowego przem.dom.u. poprzez wprowadzenie definicji osoby doznającej przemocy. Dotychczas obowiązujące przepisy mają bowiem zastosowanie do osób pozostających w małżeństwie lub związkach konkubenckich lub spełniających kryteria definicji osoby najbliższej zgodnie z art. 115 KK. Proponowana zmiana dodatkowo rozszerza zastosowanie przepisów przem.dom.u. na osoby, które obecnie lub w przeszłości łączy lub łączyła trwała relacja uczuciowa. Rozszerzenie zastosowania ustawy do osób, które zakończyły związek, ale nadal doznają przemocy ze strony byłego partnera/partnerki ma kluczowe znaczenia dla zapewnienia pełnej ochrony osobom doznającym przemocy domowej.

W projekcie ustawy wskazano, że za osobę stosująca przemoc będzie mogła być uznana wyłącznie osoba pełnoletnie. Zapis ten porządkuje dotychczasową praktykę, w której zdarzały się przypadki uruchamiania procedury Niebieskie Karty wobec osób niepełnoletnich wskazanych jako sprawcy przemocy.

Pomimo zwiększenia zakresu podmiotowego ustawy ustawodawca jednocześnie zdecydował się na zawężenie definicji przemocy domowej poprzez wprowadzenie dodatkowego kryterium przewagi fizycznej, psychicznej lub ekonomicznej, co pozostaje w sprzeczności z definicją przemocy domowej zawartej w Konwencji Stambulskiej.[1] Takie rozwiązanie może w przyszłości doprowadzić do zmniejszenia liczby osób doznających przemocy domowej, które zostaną objęte pomocą na podstawie przem.dom.u.

Drugą szczególnie istotną postulowaną zmianą do przem.dom.u. jest wprowadzenie mechanizmu pozwalającego kierować osoby stosujące przemoc domową do różnego rodzaju form oddziaływania mającego na celu trwałe wyeliminowanie zachowań o charakterze przemocy domowej. Dotychczasowe przepisy pozwalały jedynie w trybie procedury karnej zobligować osobę stosująca przemoc w rodzinie do uczestnictwa w programach korekcyjno-edukacyjnych lub psychologiczno-terapeutycznych. Taki mechanizm jest dalece niewystarczający i sprawia, że jedynie niewielka liczba osób stosujących przemoc uczestniczy w takich programach. W celu zmiany tej sytuacji ustawodawca postuluje wprowadzenie mechanizmu pozwalającego zobligować przez Zespół Interdyscyplinarny osobę stosująca przemoc do udziału w programach dla tych osób dedykowanych. Niezastosowanie się do konieczności udziału w programie będzie mogło skutkować odpowiedzialnością za wykroczenie w brzmieniu: Art. 66c. Kto uporczywie nie stosuje się do obowiązków określonych w art. 4 ust. 6 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.”

W omawianej nowelizacji nie przewidziano oddzielnego mechanizmu pozwalającego osobie stosującej przemoc domową podważyć czynność zobligowania do udziału w programie dla osób stosujących przemoc.

Trzecim obszarem wymagającym wskazania w nowelizowanych przepisach jest odstąpienie od pracy grupowej z rodziną, w której występuje przemoc. Dotychczasowy model nakazujący powołanie szerokiego składu grup roboczych zostaje zastąpiony modelem podziału zadań, w którym pracownik socjalny będzie odpowiedzialny za pracę z osobą doznającą przemocy, a policjant za prace z osoba stosująca przemoc. Pozostali specjaliście (przedstawiciele oświaty, ochrony zdrowia, GKRPA) będą dopraszani w miarę potrzeby danego przypadku. W tym zakresie ustawodawca nie przewidział sytuacji, w której dana osoba jest wskazana jako doznająca przemocy np. ze strony partnera oraz stosująca przemoc np. wobec dziecka.

Poza dotychczas obowiązująca procedura Niebieskie Karty ustawodawca postuluje nałożenie na osoby prowadzące procedurę NK obowiązku monitoringu rodziny po zakończeniu procedury NK przed okres dziewięciu miesięcy. Od tej zasady nie przewidziano wyjątku. Jednocześnie ustawodawca nie sprecyzował zakresu czynności, które miałyby się składać na monitoring rodziny oraz nie przewidział w tym zakresie wydania żadnego aktu wykonawczego.

Pozostałe postulowane zmiany (liczne) mają charakter głównie techniczny i wymagają szeregu działań ze strony przede wszystkim gmin w celu dostosowania lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy do zapisów nowej ustawy.

Grzegorz Wrona – doktor nauk prawnych, adwokat, certyfikowany specjalista oraz superwizor z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, autor komentarza do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, członek Rady ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie przy dyrektorze Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom oraz członek Grupy Ekspertów Rady Europy ds. działań przeciwko przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (GREVIO), członek Rady Programowej Fundacji Pomocy Ofiarom Przestępstw.


[1] Art. 3 lit. b Konwencji Stambulskiej – przemoc domowa oznacza wszelkie akty przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej i ekonomicznej zdarzające się w rodzinie lub gospodarstwie domowym, lub między byłymi lub obecnymi małżonkami, lub partnerami niezależnie od tego, czy sprawca i ofiara dzielą lub dzielili miejsce zamieszkania, czy nie.