Mediacja to metoda rozwiązywania sporów, w której osoba trzecia pomaga stronom we wzajemnej komunikacji, określeniu interesów i kontrowersji oraz wypracowania rozwiązania zadowalającego obie strony sporu.
Mediacje od wielu lat są instytucją polskiego systemu prawnego, gdyż mają duże znaczenie społeczne, różniąc się od autorytatywnych rozstrzygnięć sądowych przede wszystkim tym, że ich celem nie jest ustalenie kto ma rację lecz dążenie do porozumienia/ugody zadowalającego strony sporu i przyjmowanego dobrowolnie.
Mediacja może uzupełniać postępowanie karne (od 1997 r.), stanowić instytucję dla nieletnich (od 2001r.), instytucję prawa cywilnego (od 2005 r) i instytucję sądowo- administracyjna (od 2004).
Dane liczbowe pokazują, że niestety, w polskim sądownictwie mediacja nie jest wykorzystywana w zadowalającym stopniu.
Obowiązujące regulacje dotyczące mediacji w sprawach karnych, nieletnich i cywilnych odmiennie regulują problemy dotyczące istoty i zasad postępowania mediacyjnego, także statusu i wynagrodzenia mediatorów. Potrzebne jest jednolite, wspólne dla wszystkich rodzajów mediacji unormowania dotyczące wymogów, jakie powinny spełniać podmioty chcące uzyskać status mediatora, zasad i trybu postępowania mediacyjnego. Spowoduje to czytelną regulację tej instytucji, upowszechniania i używanie jako codziennego narzędzia.
***
Międzynarodowy Dzień Mediacji (Conflict Resolution Day), ogólnoświatowe święto zainicjowane 20 października 2005 roku przez amerykańskie stowarzyszenie profesjonalistów w rozwiązywaniu konfliktów. Służy popularyzowaniu pokojowego rozwiązywania konfliktów (arbitrażu, mediacji, koncyliacji etc.). W Polsce obchodzimy je od 2008 roku w każdy trzeci czwartek października. W roku 2023 jest to 19 października.
Przedmiotem tekstu “Blaski i cienie mediacji” jest szczególny rodzaj mediacji – mediacja w sprawach karnych – oraz problemy jakie się z nią wiążą. Propozycją ich uregulowania był opracowany w 2009 roku projekt ustawy o mediatorach i zasadach prowadzenia mediacji w sprawach skierowanych przez organy procesowe, załączony do niniejszego artykułu. Jej autorkami były nieżyjąca prof. Ewa Bieńkowska i prokurator Lidia Mazowiecka, ówczesne członkinie Społecznej Rady ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości. Projekt ten wywołał dosyć duże zamieszanie, ale nie stracił aktualności i wciąż jest potrzebny.